Deze begrippenlijst is bedoeld om u een globaal begrip te geven van bepaalde termen die vaak worden gebruikt in het erfrecht.
Omwille van de leesbaarheid is de uitleg eenvoudig gehouden en zijn vaak de diepgaandere nuances en uitzonderingen weggelaten. U kunt derhalve geen rechten aan deze uitleg ontlenen.
Raadpleeg een erfrechtspecialist (zoals mr. D. van Riessen) indien u specifieke informatie wilt.
Een erfgenaam die een nalatenschap zuiver aanvaardt, volgt de erflater op in al zijn rechten en plichten. Hij wordt dan ook verplicht schulden van de erflater van zijn eigen geld te betalen. Let op: Door zich goederen uit de nalatenschap toe te eigenen aanvaardt een erfgenaam automatisch zuiver. Bv. als u uit het huis van uw overleden moeder alvast die ene armband meeneemt die zij u tijdens leven al beloofd had, dan kunt u daardoor zuiver aanvaard hebben.
Als iemand overlijdt die een testament had, maar een daarin genoemde erfgenaam was al eerder overleden, dan wast zijn erfdeel aan bij dat van de andere erfgenamen, dus zijn erfdeel wordt dan verdeeld onder de andere erfgenamen. Maar als de erflater in zijn testament de regels van plaatsvervulling van toepassing verklaarde, dan gaat het erfdeel van de al eerder overleden erfgenaam naar zijn kinderen in plaats van naar de andere erfgenamen.
Legaat waarmee men probeert de vrijstelling voor de langstlevende echtgenoot zo volledig mogelijk te benutten, ter besparing van erfbelasting.
Door de erflater in testament benoemde persoon die de bevoegdheid heeft de nalatenschap op een bepaalde wijze te verdelen, of goederen te liquideren (ook al is dat laatste niet nodig om schulden van te voldoen).
Aanvaarden van een nalatenschap voor zover het saldo (baten minus schulden) positief is. Of dat het geval is moet blijken uit een boedelbeschrijving. Degene die een erfenis beneficiair aanvaardt hoeft in principe de schulden van de nalatenschap niet uit zijn eigen vermogen te betalen (hij kan er dus niet slechter van worden). Beneficiair aanvaarden doet u door een verklaring bij de rechtbank af te leggen.
Men kan niet 100% naar eigen wens zijn nalatenschap regelen in een testament. Zo kunt u uw kind niet helemaal onterven: hij blijft recht houden op zijn legitieme portie. Belangrijkere beperkingen van de testeervrijheid vormen de ‘andere wettelijke rechten’ (art. 4:28 t/m 30, 35, 36, 38 BW), waarvan bij testament niet kan worden afgeweken.
Als de erflater een bewind heeft ingesteld ter bescherming van de rechthebbende. Bv. iemand die het erfdeel van een minderjarige beheert tot bv. zijn 23e jaar, om te zorgen dat het geld verstandig wordt besteed.
Als de erflater een bewind heeft ingesteld ter bescherming van de rechthebbende. Bv. iemand die het erfdeel van een minderjarige beheert tot bv. zijn 23e jaar, om te zorgen dat het geld verstandig wordt besteed.
Een door de erflater, erfgenamen, executeur of de (door de rechter benoemde) vereffenaar benoemde notaris die optreedt als deskundig raadgever bij afwikkeling van de nalatenschap. De boedelnotaris heeft ook enkele specifieke wettelijke taken zoals o.a.:
– Dat de schuldeisers van de nalatenschap hun vorderingen bij hem kunnen indienen;
– Dat bij hem bepaalde stukken ter inzage worden gelegd, zoals de boedelbeschrijving, de lijst van betwiste en erkende vorderingen, de uitdelingslijst en de rekening en verantwoording van de vereffenaar.
Elke rechtbank houdt een boedelregister aan, waarin feiten worden ingeschreven die voor de rechtstoestand van een opengevallen nalatenschap van belang zijn. Bv. een notaris die is betrokken bij de afwikkeling van een nalatenschap, laat zich in dit register inschrijven. (art. 4: 186 BW).
Database waarin notarissen registreren wie, wanneer en bij welke notaris een testament heeft opgemaakt. Kan gratis schriftelijk geraadpleegd worden na overlijden van een persoon (met overlegging van een kopie van de overlijdensakte).
Clausule in testament waarin staat dat als de verkrijger binnen dertig dagen na de erflater overlijdt, de erfstelling vervalt, zodat er niet binnen korte tijd tweemaal erfbelasting over hetzelfde te erven vermogen betaald hoeft te worden.
Het geheel van bezittingen en schulden dat een overleden persoon achterlaat (ook genoemd: ‘nalatenschap’).
De persoon die een (breuk-)deel of een hele nalatenschap erft op grond van een testament (of, als er geen testament is) op grond van de wet (art. 4:10 BW).
De persoon over wiens/wier nalatenschap het gaat.
Uiterste wilsbeschikking waarin de erflater aan één of meer personen zijn hele of een (breuk-)deel van zijn nalatenschap nalaat (art. 4:115 BW).
Iemand die door de erflater bij testament is benoemd om de goederen van de nalatenschap te beheren en de schulden van de nalatenschap (ook bv. het uitkeren van legaten) uit die goederen te voldoen. De executeur kan tevens testamentaire lasten uitvoeren. De executeur maakt de nalatenschap als het ware rijp voor de verdeling onder de erfgenamen. De executeur moet ook de successieaangifte doen. Deze executeur met bovenstaande standaard wettelijke taken heet ook wel beheers- of een 2 sterren executeur.
De erflater kan in het testament de executeur ook meer bevoegdheden geven, hij wordt dan naast executeur ook afwikkelingsbewindvoerder. Dit wordt ook een 3 sterren executeur genoemd. De taak van de executeur kan ook beperkt worden tot bv. de uitvaart (ook wel een 1 ster executeur genoemd).
De wet kent een gesloten stelsel van uiterste wilsbeschikkingen. Dat betekent dat een rechtshandeling alleen een uiterste wilsbeschikking is, als deze in boek 4 van het BW staat of elders in de wet als uiterste wilsbeschikking is aangemerkt (bv. de uitsluitingsclausule in art. 1: 94 BW).
Een handeling die als doel heeft dat degene die de gift ontvangt verrijkt wordt, waardoor de gever armer wordt. Er is pas sprake van een gift als de ontvanger de gift heeft ontvangen. Bij een gift kan sprake zijn van een tegenprestatie van de ontvanger (bv. verkoop van een huis tegen een te lage prijs). Een speciaal soort gift is de schenking. Bij een schenking is sprake van een overeenkomst tussen schenker en ontvanger en de overeenkomst moet ‘om niet’ zijn, zonder tegenprestatie.
Men kan het eigen testament altijd herroepen, door een nieuw testament te maken en daarin aan te geven dat het hele vorige testament of bepaalde bepalingen daaruit vervallen zijn. Doorgaans worden in het nieuwe testament dan nieuwe inhoudelijke bepalingen opgenomen.
In sommige gevallen kan ook een schenking worden herroepen.
Een testament waarin opa aan zijn kinderen de last oplegt om aan zijn kleinkinderen een bedrag schuldig te erkennen, dat pas opeisbaar is bij het overlijden van hun ouders. Dit om erfbelastingbesparing te bereiken. Door artikel 10 SW is met deze constructie sinds 2010 geen besparing van erfbelasting meer te behalen.
Imputatie betekent dat als een kind de erfenis van zijn ouder verwerpt, datgene wat hij had kunnen erven, in mindering komt op zijn legitieme portie. Vb. Volgens het testament van de ouder erft het kind alleen een schilderij ter waarde van € 20.000,-. De legitieme portie van het kind is bv. € 50.000,-. Bij verwerping komt € 20.000,- in mindering (imputatie) op de legitieme portie van € 50.000,- zodat er voor het kind nog slechts een legitieme aanspraak van € 30.000,- overblijft.
Als erfgenamen de waarde van giften die zij van de erflater tijdens zijn leven ontvingen moeten vergoeden aan de nalatenschap of als bv. de langstlevende echtgenoot goederen uit de nalatenschap mag kiezen, maar daarbij wel de waarde van die goederen aan de nalatenschap moet vergoeden. Dit is het geval als de erflater dat bij de gift of in zijn testament heeft bepaald. Vb. Vader overlijdt en zijn drie kinderen Anton, Barend en Carina zijn de erfgenamen. De erfenis bedraagt € 100.000,-. Voor het overlijden heeft Anton al eens € 20.000,- gekregen van vader in een periode dat Anton het financieel moeilijk had. Omdat vader zijn kinderen gelijk wil behandelen heeft hij bij de gift aan Anton een inbrengverplichting opgenomen. De nalatenschap bedraagt dus € 100.000,- + € 20.000,- is € 120.000,-, waarvan Barend en Carina ieder € 40.000,- krijgen en Anton € 20.000,-. Immers, de andere € 20.000,- had hij eerder al als gift (voorschot op de erfenis) ontvangen. (art. 4: 229 BW)
Het innen van zijn vordering door de legitimaris bij de erfgenamen (of bij de langstlevende echtgenoot in geval van de wettelijke verdeling). De vordering moet worden betaald uit de nalatenschap, zodat daarop wordt ingekort. Uit de wet of het testament blijkt in welke volgorde moet worden ingekort, dus bij wie het geld gehaald moet worden, bij erfgenamen of legatarissen. (art. 4: 79, 87, 89, 90, 91 BW)
Vaak te zien in testamenten ten gunste van de langstlevende echtgenoot. Bv.: “Ik legateer aan mijn echtgenote alle goederen uit mijn nalatenschap die zij kiest, tegen inbreng van de waarde daarvan in mijn nalatenschap.” Vaak hoeft de betaling van die waarde pas plaats te vinden als de langstlevende echtgenoot zelf overlijdt.
Testamenten die als bedoeling hebben de langst levende echtgenoot ongestoord en verzorgd verder te laten leven, na het overlijden van de andere echtgenoot. Zonder dat de langstlevende tijdens de rest van zijn/haar leven al iets aan de kinderen hoeft uit te keren.
Een uiterste wilsbeschikking waarin iemand aan de gezamenlijke erfgenamen of aan één of meer bepaalde erfgenamen of legatarissen een verplichting oplegt, die niet bestaat uit de uitvoering van een legaat. Bv. “Ik benoem Piet tot mijn erfgenaam onder de last mijn hond te verzorgen.” Of bv. “Ik legateer mijn neef Jan € 10.000,- onder de last dit voor zijn studie te gebruiken.”
Komt de erfgenaam of legataris de last niet na, dan kan zijn erfdeel of legaat vervallen worden verklaard.
Degene die profiteert van een last. Bv. als aan Jan de last wordt opgelegd om aan Sandra € 2.000,- uit te keren, dan is Sandra de lastbevoordeelde. In tegenstelling tot bij een legaat, heeft de lastbevoordeelde geen vorderingsrecht. Hij kan de last dus niet opeisen.
Degene die is aangewezen bij testament om een last uit te voeren.
Een uiterste wilsbeschikking waarbij iemand aan één of meer personen een vorderingsrecht toekent, bv. specifieke spullen (de antieke kast etc.) een geldbedrag of bepaalde diensten (art. 4: 117 BW.).
De legataris verkrijgt als het ware het recht om een bepaald goed uit de nalatenschap te kopen. Hij krijgt dit goed als een legaat, mits hij de waarde van dat goed ‘inbrengt’, dus betaalt aan de nalatenschap.
Iemand aan wie een legaat is toegekend.
Een geldbedrag uit een erfenis waarop een kind van de overledene aanspraak kan maken, ook al is het kind onterfd.
Waar de legitimaris werkelijk aanspraak op kan maken, te weten zijn legitieme portie minus de giften die hij tijdens leven van de erflater ontving.
De waarde van de goederen van de nalatenschap plus giften en min bepaalde schulden (art. 4:65 BW). De geldswaarde van de legitieme portie wordt berekend uit de legitimaire massa.
Als een kind erfgenaam is en/of een legaat krijgt en hetgeen hij/zij erft minder is dan de legitimaire aanspraak, dan is het verschil tussen beide bedragen het legitimaire tekort. Het kind kan voor dat verschil aanvullend op zijn erfdeel/legaat een beroep doen op zijn legitieme portie en kan daarvoor aankloppen bij de erfgenamen/langstlevende echtgenoot (en soms bij de mensen die van de erflater giften ontvingen).
Kind (of soms kleinkind) van de overledene, dat recht heeft op een legitieme portie.
Een making is een erfstelling of een legaat.
Het geheel van bezittingen en schulden dat een overleden persoon achterlaat (ook genoemd: ‘erfenis).
De taken van de notaris in het erfrecht zijn onder meer het opstellen van testamenten, het afgeven van de verklaring van erfrecht/executele, het optreden als boedelnotaris etc. Een notaris die op enigerlei wijze bij de afwikkeling van een nalatenschap, moet zich laten inschrijven in het boedelregister. De reden hiervan is dat personen die een vordering op de overledene hebben, kunnen achterhalen wie de erfgenamen zijn, zodat zij weten tot wie zij zich met hun vordering nu kunnen wenden.
Nederlandse Organisatie van Executeurs, een organisatie van professionele executeurs.
Testamentvorm waarvoor in het oude erfrecht (voor 1 januari 2003) in het merendeel van de gevallen waarin een echtgenoot en kinderen achter bleven, voor werd gekozen. Hield in dat de langstlevende echtgenoot alle goederen van de nalatenschap kreeg en dat de kinderen hun erfdeel pas konden opeisen als de langstlevende echtgenoot eveneens overleden was. De OBV kan in het nieuwe erfrecht (vanaf 1 januari 2003) niet meer in een testament worden opgenomen. OBV testamenten die voor 1 januari 2003 werden gemaakt, blijven ook daarna geldig. Het systeem van de OBV is sinds 1 januari 2003 in de wet opgenomen als ‘wettelijke verdeling’, die standaard geldt als een erflater deze in een testament niet heeft uitgesloten en hij een echtgenoot en één of meer kinderen achterlaat. In beide gevallen is de nalatenschap bij overlijden van rechtswege verdeeld (namelijk, de langst levende echtgenoot is automatisch eigenaar geworden van allen bezittingen (en schulden!). De erfgenamen hoeven de nalatenschap dus niet meer zelf te verdelen.
OBV testament niet herroepen, maar alleen executeur aan toevoegen om vereffening buiten de deur te houden.
In een testament kunt u iemand expliciet onterven door daarin op te nemen “ik onterf Piet”. Piet erft dan niets. U kunt ook iemand impliciet onterven door bv. in uw testament iemand anders als enig erfgenaam te benoemen. Benoemt u uw kind tot enig erfgenaam, dan onterft u daardoor impliciet uw echtgenoot. Een onterfd kind kan ondanks de onterving altijd nog aanspraak maken op zijn legitieme portie.
Als er geen testament is erven in eerste instantie de echtgenoot en de kinderen. Is een kind al eerder overleden, dan treden de kinderen van dat kind in zijn plaats als erfgenaam. Bv. als vader overlijdt en zoon Lex al eerder overleden was, dan delen kleinkinderen Piet en Sandra samen het erfdeel van zoon Lex. Plaatsvervulling treedt ook op bv. als het kind de erfenis verwerpt.
Van een nalatenschap moeten eerst de legaten worden uitgekeerd. Pas daarna komen de erfgenamen aan de beurt. Wil de erflater zeker weten dat een bepaalde erfgenaam een bepaald goed krijgt (bv. zijn Ferrari), dan kan hij dit in een legaat aan die persoon vermaken. Die erfgenaam krijgt dan in ieder geval de Ferrari en daarna wordt de rest van de nalatenschap onder de erfgenamen verdeeld.
Om te zorgen dat de regels van erfrecht niet kunnen worden omzeild, worden regelingen die lijken op een legaat maar dat formeel niet zijn door de wet gelijkgesteld met legaten, zodat daarop toch de erfrechtelijke regels over legaten van toepassing zijn. Voorbeelden van quasi-legaten zijn schenkingen die formeel tijdens het leven van iemand zijn gedaan, maar die pas na zijn overlijden werkelijk worden uitgevoerd (art. 4: 126
BW).
De wettelijke verdeling heeft als nadeel dat het een wettelijk keurslijf is dat maar op vijf (plus één) punten in een testament kan worden aangepast aan de eigen wensen van de erflater. Een ander belangrijk nadeel is dat de langstlevende echtgenoot maar drie maanden de tijd heeft na het overlijden, om de wettelijke verdeling ongedaan te maken als hij/zij dat zou willen. Groot voordeel van de wettelijke verdeling is dat deze fiscaal neutraal is: de geldvordering van het kind op de langstlevende ouder is niet belast in box 3 en de schuld van de langstlevende ouder aan het kind is niet aftrekbaar in box 3. Wil een erflater wel de voordelen maar niet de nadelen van de wettelijke verdeling, dan kan hij in zijn testament uitsluiten, en vervolgens een constructie in het testament opnemen die lijkt op de wettelijke verdeling, maar dan meer aan zijn wensen aangepast (vooral met een langere termijn waarbinnen deze ongedaan kan worden gemaakt). Een quasi-wettelijke verdeling dus.
In een testament opgenomen keuze voor het rechtsstelsel van een bepaald land. Van belang als de erflater bv. Nederlander is, maar in een ander land is gaan wonen. Wil hij dat het Nederlandse erfrecht van toepassing is op zijn nalatenschap, dan kan hij in zijn testament een rechtskeuze doen voor het Nederlandse erfrecht.
Opvolging van de overledene door erfgena(a)m(en) in al zijn voor overgang vatbare rechten en inzijn bezit en houderschap en van rechtswege opvolging als schuldenaar van de schulden van de overledene. Bij wettelijke verdeling (art. 4: 13 BW) heeft de langstlevende echtgenoot de saisine. In andere gevallen hebben de erfgenamen samen de saisine.
Een overeenkomst om niet (dus zonder tegenprestatie) die als doel heeft dat degene die de schenking krijgt verrijkt wordt, waardoor de schenker zelf armer wordt. In sommige gevallen kan een schenking worden herroepen.
Een schenking die nog niet is uitgevoerd bij het overlijden van de schenker, vervalt normaal gesproken. Een schenking des doods is een schenking die juist is bedoeld om pas na het overlijden van de schenker te worden uitgevoerd. Om te zorgen dat deze schenking niet vervalt bij het overlijden, moet de schenker de schenking persoonlijk doen en moet daarvan een notariële schenkingsakte worden opgemaakt. Voor
kleding, bepaalde sieraden/inboedelstukken/boeken is het voldoende als de schenker de schenking persoonlijk met de hand op papier schrijft, ondertekent en van een datum voorziet.
Gaat vaak zo dat een ouder aan een kind jaarlijks het maximaal belastingvrije bedrag schenkt op papier (het geld wordt nog niet werkelijk betaald, maar het is een schuldigerkenning, die pas werkelijk wordt uitbetaald na overlijden van de ouder). Doel is besparing van erfbelasting (geld dat tijdens het leven van de ouder belastingvrij wordt geschonken, wordt na het overlijden niet meer geërfd door het kind, dat er dus geen erfbelasting over zou hoeven betalen). Tegenwoordig werkt dit alleen nog als de ouder persoonlijk aanwezig is bij de notaris en een notariële schenkingsakte laat opstellen. Zonder dat vervalt de schenking bij overlijden en is het kind wel erfbelasting verschuldigt, omdat het het geld dan toch erft in plaats van het (op papier) tijdens leven geschonken te hebben gekregen.
Soms is het mogelijk dat kinderen tot 21 jaar aanspraak kunnen maken op een geldbedrag ineens uit de nalatenschap van hun ouder, als dat nodig is voor hun levensonderhoud. Ook kunnen meerderjarige (schoon-/stief-/klein-pleeg-)kinderen soms een geldbedrag ineens krijgen uit de nalatenschap van hun ouder, als beloning voor tijdens het leven van de ouder verricht onbetaald werk in het bedrijf of huishouden van die ouder.
In beginsel komt een legaat ten laste van alle erfgenamen. De legataris heeft een vorderingsrecht op alle erfgenamen voor afgifte van het legaat. De erflater kan echter ook bepalen dat het legaat ten laste van een specifiek persoon komt. Als die persoon zelf ook legataris is, is sprake van een sublegaat. Vb. Piet kreeg een legaat van € 10.000,-. Jan krijgt een legaat van € 2.000,- waarvan de erflater had bepaald dat dit ten laste van Piet komt. Jan kan dus bij Piet aankloppen voor de uitbetaling van zijn sublegaat van € 2.000,-.
De aangifte bij de fiscus voor de erfbelasting. Als er een executeur is doet deze dit.
Een testament van een echtgenoot, waarbij gezorgd wordt dat bij het tweede overlijden (namelijk het overlijden van de langstlevende echtgenoot) het vermogen € 0,00 is, zodat er door de erfgenamen van de langstlevende echtgenoot geen erfbelasting verschuldigd is.
Een notariële akte waarin iemands uiterste wil is opgenomen.
De ene persoon wordt erfgenaam tot zich een bepaalde gebeurtenis voordoet (meestal het overlijden van die persoon). Daarna neemt de volgende persoon het stokje over. Hij wordt dan de erfgenaam (als hij nog leeft). De eerste erfgenaam heet ‘bezwaarde’ en de tweede erfgenaam heet ‘verwachter’.
De uiterste wil is een bundel van uiterste wilsbeschikkingen die is opgenomen in een testament.
Een uiterste wilsbeschikking is een manier waarop iemand over zijn nalatenschap beschikt. Bv. door een erfstelling, legaat of last, of door een executeur te benoemen. Al zijn uiterste wilsbeschikkingen samen heten de uiterste wil en deze wordt opgeno- men in een testament.
Het opblazen en laten leeglopen van de successierechtelijke verkrijging van de langstlevende
Als de nalatenschap vereffend is, dus als alle schulden van de nalatenschap betaald zijn, en eventuele vorderingen zijn geïnd, kan het restant, als dit een positief bedrag is, worden verdeeld onder de erfgenamen.
Iedere nalatenschap moet worden afgewikkeld: de schulden van de nalatenschap moeten worden betaald en eventuele openstaande vorderingen moeten worden geïnd. Dat heet vereffening. Dat kan worden gedaan door de (gevolmachtigde van) de erfgenamen of de executeur.
Bij beneficiaire aanvaarding of als de rechtbank een vereffenaar heeft benoemd, moet de nalatenschap formeel volgens de regels van de wet worden vereffend. Dat is dan vooral om de belangen van schuldeisers te waarborgen.
Door een notaris op te stellen notariële akte, waarin bepaalde feiten m.b.t. de nalatenschap worden vermeld. Welke feiten, dat verschilt per geval of per fase waarin de boedelafwikkeling zich bevindt. Vb. van feiten die in de verklaring van erfrecht vermeld kunnen worden:
– wie de erfgenamen zijn (voor welke delen)en of zij;
– de nalatenschap hebben aanvaard;
– of er een executeur, bewindvoerder of vereffenaar is en zo ja wat diens bevoegdheden zijn.
– of er sprake is van een wettelijke verdeling;
– of aan de langstlevende echtgenoot een
vruchtgebruik van de woning, inboedel of andere goederen toekomt. Het doel van de verklaring van erfrecht is aan derden (zoals de bank) kenbaar te maken wie bevoegd is de nalatenschap te beheren en daarover te beschikken.
Verklaring van erfrecht waarin alleen wordt vermeld wie de executeur is. Dit is van belang voor het rechtsverkeer, omdat als er een executeur is, dat degene is die bevoegd is de nalatenschap te beheren en de schulden van de nalatenschap te voldoen.
Als iemand geen testament heeft gemaakt, dan wijst de wet de erfgenamen aan en bepaalt welke regels er rondom de erfenis gelden. Dat heet versterf erfrecht.
Als iemand iets in vruchtgebruik heeft en bevoegd is dit te verteren. Bv. bij vruchtgebruik van een bedrag op een bankrekening, betekent verteringsbevoegdheid dat de vruchtgebruiker het bedrag mag opmaken.
Als iemand iets in vruchtgebruik heeft en bevoegd is dit te vervreemden. Bv. bij vruchtgebruik van een woning betekent vervreemdingsbevoegdheid dat de vruchtgebruiker de woning mag verkopen.
Als u bent aangewezen als erfgenaam maar u wilt de erfenis niet, dan kunt u deze verwerpen door dit te verklaren bij de griffie van de rechtbank van het arrondissement waarin de overledene is gestorven. U wordt dan geen erfgenaam, krijgt niets, maar bent ook niet aansprakelijk voor schulden van de nalatenschap. Een kind dat de nalatenschap van zijn ouder verwerpt, houdt wel recht op zijn legitieme portie (een geldbedrag dat doorgaans een stuk minder is dan het erfdeel dat verworpen is).
Als door de erflater bij testament geen executeur is benoemd, dan geven de erfgenamen vaak een volmacht aan één van hen om de nalatenschap namens hen te beheren (bv. om rekeningen te betalen of belastingaangifte te doen).
Het recht om goederen die aan een ander toebehoren, te gebruiken en daarvan de vruchten te genieten (art. 3:201 BW). Bij vruchtgebruik van een woning, kunnen de vruchten bv. zijn de huur die de vruchtgebruiker ontvangt, omdat hij/zij een kamer in de woning verhuurt.
Als iemand niet de hele eigendom maar alleen het vruchtgebruik van een bepaald goed of van de hele nalatenschap als legaat aan iemand toekent, vaak aan de echtgenoot. Bv. “Ik legateer aan mijn echtgenote het vruchtgebruik van mijn gehele nalatenschap.”
Als de langstlevende echtgenoot niet verzorgd achterblijft bv. doordat hij/zij door de overleden echtgenoot onterfd was, dan wordt de langstlevende echtgenoot beschermd door:
– tijdelijk woonrecht (tot 6 maanden na overlijden);
– vruchtgebruik op woning en inboedel;
– uitgebreider verzorgingsvruchtgebruik op andere goederen (art. 4: 29 en 30 BW). Kinderen die onvoldoende verzorgd achterblijven worden beschermd door de ‘sommen ineens’ waarop zij aanspraak kunnen maken voor de kosten van hun verzorging en opvoeding of levensonderhoud en studie. Een volwassen (klein-) kind kan na het overlijden van de (groot-)ouder aanspraak maken op ‘salaris’ achteraf, voor werk dat hij tijdens het leven van de overledene verrichte in diens huis of bedrijf, zonder dat het (klein-)kind daar destijds een passende beloning voor kreeg (art. 4: 35/36 BW).
Een (stief-)kind dat het bedrijf van de overledene voortzet, kan verzoeken tegen een redelijke prijs goederen uit de onderneming te mogen overnemen, om de onderneming te kunnen voortzetten. De erflater kan niet bij testament afwijken van deze ‘andere wettelijke rechten’.
Als de overledene een echtgenoot en één of meer kinderen achterlaat, wordt de nalatenschap volgens de wet zo verdeeld dat de echtgenoot alle goederen van de nalatenschap krijgt en de voldoening van de schulden voor zijn rekening moet nemen (langstlevende echtgenoot krijgt alles). De kinderen krijgen een geldvordering op de langstlevende echtgenoot, die pas opeisbaar is als deze overlijdt. De erflater kan echter in een testament bepalen dat deze wettelijke verdeling niet geldt. Dan geldt de andere regeling die de erflater in zijn testament opnam.
Als de wettelijke verdeling wel geldt, maar de langst- levende echtgenoot wil dat niet, kan deze de wettelijke verdeling binnen drie maanden na het overlijden ongedaan maken. Dan moeten de erfgenamen (echtgenoot en kinderen) de erfenis meteen samen afwikkelen en verdelen, in plaats van dat de kinderen op hun deel moeten wachten tot het overlijden van de langstlevende ouder.
Als een kind door het overlijden van een ouder een geldvordering krijgt op de andere ouder of stiefouder die pas na overlijden van deze opeisbaar is, dan kan dat kind bij een nieuw huwelijk van zijn ouder of bij overlijden van zijn ouder of stiefouder verzoeken om goederen uit de nalatenschap van zijn (eerst of laatst overleden) ouder te krijgen, met een waarde van ten hoogste die geldvordering. Soms krijgt het kind de goederen niet echt in handen, omdat de (stief-)ouder het vruchtgebruik over de goederen mag behouden (art. 4: 19 t/m 22 BW).